علل، علایم و درمان آتروفی مغز

آتروفی مغزی

Brain atrophy, or Cerebral atrophy

آتروفی (Atrophy) به معنای کوچک شدن و تحلیل رفتن بافت است.آتروفی مغزی (Brain atrophy, or Cerebral atrophy) یعنی کاهش اندازه بافت مغز به علت ازبین رفتن سلول های مغزی یا آسیب ارتباطات در مغز. آتروفی مغز درنتیجه برخی از بیماری ها، آسیب ها، اختلالات و افزایش سن ایجاد می گردد که ممکن است به ناحیه خاصی از مغز محدود شده باشد یا نواحی زیادی از آن را درگیر نماید. این مشکل باعث اختلال در عملکرد مغز می گردد و درصورت عدم درمان مناسب به تدریج پیشرفت می کند. درنتیجه آتروفی مغز، انواعی از اختلالات نورولوژیکی و مشکلات شناختی ایجاد می گردد. به طورکلی میزان آتروفی مغز با توجه به علت زمینه ای به صورت آهسته یا سریع افزایش می یابد.

علل آتروفی مغزی

برخی از عواملی که در ایجاد آتروفی مغز نقش دارند عبارتنداز:

- افزایش سن یا پیری (Aging)

-درد مزمن (Chronic pain)

-آسیب های ضربه ای مغز (Traumatic brain injuries)

-سکته های مغزی (Strokes)

-بیماری زوال عقل (Alzheimer's disease)

-بیماری پارکینسون (Parkinson's disease)

-صرع (Epilepsy)

-فلج مغزی (Cerebral palsy)

-اختلالات خوردن (Eating disorders) و سوء تغذیه (Malnutrition) مانند بی اشتهایی عصبی (Anorexia nervosa)

-بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis)

-بیماری هانتینگتون (Huntington's disease)

-عفونت های مغزی (Brain infections) مانند نوروسیفیلیس (Neurosyphilis)

-انسفالیت یا التهاب مخ (Encephalitis)

-ایدز (Acquired immunodeficiency syndrome, or AIDS)

-اختلالات خلقی (Mood disorders) همانند افسردگی (Depression)

-چاقی (Obesity) و اضافه وزن (Overweight)

-بی حرکتی طولانی مدت (Prolonged immobility)

-اعتیاد به الکل (Alcoholism)

-تومورهای مغزی (Brain tumors)

-پرتو درمانی (Radiation therapy) جهت پیشگیری یا درمان تومورها

-شیمی درمانی (Chemotherapy)

-دیابت نوع دو (Type 2 diabetes)

علایم آتروفی مغزی

علایم آتروفی مغزی با توجه به محل ضایعه مغز و علت آن متفاوت است. آسیب بافت مغز به علت آتروفی مغزی می تواند منجر به مشکلات نورولوژیکی و اختلالات شناختی (Cognitive) و یادگیری (Learning) گردد. بسیاری از بیماران در کنترل حرکت، درک مطالب، خواندن و انجام فعالیت های روزمره همانند خوردن و لباس پوشیدن دچار مشکل می شوند.

ضایعه در منطقه گفتار و ناحیه درک کلمات شنیده شده مغز انسان به ترتیب باعث آفازی بروکا (آفازی حرکتی یا بیانی) و آفازی ورنیکه (آفازی حسی) می گردد. اگر آفازی بروکا و ورنیکه همزمان وجود داشته باشد، آفازی کامل (آفازی گلوبال) گفته می شود که در این حالت بیمار هم در بیان کلمات و هم در درک کلمات شنیده شده مشکل خواهد داشت. در موارد سکته های مغزی ناشی از انسداد شریان مغزی میانی (Middle cerebral artery) در نیمکره غالب، احتمال آفازی کامل وجود دارد.

در برخی از بیماران علائمی چون تشنج (Seizures) و دمانس (Dementia) ایجاد می گردد. دمانس عبارت است از مجموعه ای از علایم و نشانه هایی چون اختلال حافظه، توجه و استدلال، اشکال در هماهنگی و فعالیت های روزمره، اختلالات شخصیتی و هیجانی و مشکلات رفتار اجتماعی. بیماری آلزایمر (زوال عقل) شایع ترین علت دمانس است. دمانس عروقی (Vascular dementia) که به هنگام سکته مغزی ایجاد می شود یک نوع شایع دیگری از دمانس محسوب می شود.

تشخیص آتروفی مغز

روش های تشخیصی شامل:

-ام آر آی اسکن یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی (Magnetic resonance imaging, or MRI scan)

-اسکن توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن (Computed tomography scan, or CT scan)

درمان آتروفی مغزی

برخی از روش های درمانی جهت کاهش علایم آتروفی مغزی با توجه به نوع اختلال ممکن است در ارتباط با موارد زیر باشند:

-درمان دارویی طبق نظر متخصص مربوطه جهت درمان بیماری اولیه یا کاهش سرعت آسیب مغزی. در این ارتباط، معاینات منظم بیمار جهت بررسی سیر ضایعه مغزی و مشکلات نورولوژیکی ضروری است.

-فیزیوتراپی جهت آموزش تمرینات و بهبود حرکات

-کاردرمانی جهت آموزش فعالیت های روزمره

-گفتاردرمانی در موارد اختلالات تکلم

-حمایت های خانواده جهت فعال نگه داشتن فرد

-حمایت های روحی-روانی

اثر فعالیت های بدنی و ورزش بر بافت مغزی

فعالیت های جسمی و ورزش باعث افزایش حجم یا بافت مغزی در هر ناحیه ای از آن ازجمله لوب های فرونتال، پاریتال، تمپورال و هیپوکامپ (Hippocampus) می گردند. به طور کلی، تمرینات و ورزش علاوه بر افزایش عملکرد روانی (مانند کاهش استرس و افسردگی) و جسمانی فرد( مانند افزایش تعادل، قدرت، تحرک، سلامت قلبی-عروقی، کنترل وزن و فشار خون) در بهبود عملکردهای شناختی (Cognitive functions) هم در افراد جوان و هم در افراد مسن نقش دارند.

عملکردهای شناختی (Cognitive functions) به عنوان فرآیندهای ذهنی (Mental processes) محسوب می شوند که در ارتباط با تفکر (Thinking)، استدلال (Reasoning)، حافظه (Memory)، یادگیری (Learning)، تصور(Imagining)، توجه (Attention)، زبان (Language)، تصمیم گیری (Decision making) و حل مسئله (Problem solving) هستند.

.  آتروفی (لاغری)  مغزی چیست؟ 
آتروفی مغزی یکی از ویژگی های مشترک بسیاری از بیماری های مغز است. آتروفی هر گونه بافت به معنای از دست دادن سلول است.  در بافت مغز ، آتروفی از دست دادن سلول های عصبی و اتصالات بین آنها را توصیف می کند.  لاغری می تواند تعمیم داده شود ، بدان معنی  که تمام مغز لاغر شده است ، و یا می توان آن را موثر بر فقط قسمت محدودی از مغز و در نتیجه کاهش عملکرد آن منطقه از مغز دانست. اگر نیمکره های مغزی  مبتلا شود ، تفکر آگاهانه و فرآیندهای داوطلبانه ممکن است دچار اختلال شود. 
تکنیک های تصویر برداری عصبی مانند تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) ، توموگرافی کامپیوتری (CT) ، توموگرافی تابش پوزیترون (PET) ، برای تشخیص این اختلال  استفاده می شود.

آتروفی مغزی یکی از ویژگی های اختلالات متعدد است .
تعدادی از بیماریهای مربوط به مغز می تواند منجر به آتروفی مغزی شود. از جمله صرع ، آسیب مغزی تروماتیک ، سکته مغزی ، بیماری آلزایمر ، مولتیپل اسکلروزیس ( ms)، فلج مغزی ، و بیماری هانتینگتون.  آتروفی مغز همچنین در بیماران مبتلا  به ایدز که دچار سوء هاضمه مشاهده شده اند به عنوان ضعف بنیه وعوارض ان شناخته می شود . 
بیماران مبتلا به آتروفی مغزی ممکن است مبتلا به تشنج ، جنون و آفازی شوند.  آتروفی مغزی تعمیم شامل کل مغز است ، و ممکن است با طیف وسیعی از مشکلات همراه باشد. 
این عارضه معمولا می تواند در یک مطالعه تصویربرداری پزشکی از مغز مانند MRI ، که می تواند تغییرات ساختاری در مغز را نشان دهد شناخته شود.  اسکن  مغز ممکن است کاهش فعالیت مغز ناشی از آتروفی مغزی را نشان دهد. 
2.  بیماری های مرتبط با / اختلال : 
الگو و میزان پیشرفت آتروفی مغزی بستگی به این میزان درگیری این بیماری است. بیماری هایی که باعث آتروفی مغزی عبارتند از : 
•     تداخل های عصبی 
•     اسکلروز متعدد ، که باعث التهاب ، صدمه به میلین و ضایعات در بافت مغزی می شود
•     سکته مغزی و آسیب مغزی تروماتیک (ضربه به سر) 
•     بیماری آلزایمر 
•     فلج مغزی ، که در آن ضایعات (نواحی آسیب دیده) ممکن است هماهنگی حرکتی را مختل کند 
•     ژن مرتبط با بیماری هانتینگتون ، و دیگر ، بیماری های ارثی که باعث ساخت  سمی پروتئینی در سلول های عصبی می شود
•     بیماریهای عفونی مانند آنسفالیت ، سفلیس عصبی ، و ایدز ، که در آن یک عامل عفونی یا واکنشهای التهابی سلولهای عصبی و آکسون آنها را از بین می برد 
•     صرع ، که در آن ضایعات باعث تخلیه الکتروشیمیایی غیر طبیعی که منجر به تشنج می شود
3.  علائم : 
بسیاری از بیماری های که باعث آتروفی مغزی هستند ، با جنون ، تشنج ، و یک گروه از اختلالات زبانی به نام آفازی همراه است.  زوال عقل، اختلال پیشرونده حافظه و عملکرد عقلانی است که به اندازه کافی شدید باشد تا با مهارت های اجتماعی و کار دخیل شود.  حافظه ، جهت گیری انتزاعی ، توانایی برای یادگیری ، ادراک بصری ، فضایی ، و بالاتر از همه کارکردهای اجرایی از قبیل برنامه ریزی ، سازماندهی و تعیین توالی نیز ممکن است مختل شود. حرکات ارادی عجیب و غریب و اختلال در صحبت کردن نیز از علائم دیگر این بیماری است.
4.   درمان :
به طور کلی  دارو درمانی ممکن است  برخی علائم را کاهش دهد. مراقبت از فرد مبتلا یکی از مهمترین عواملی است که در حفظ وبهبود کیفیت زندگی این افراد تاثیر دارد. 
5.  لیست آزمون تشخیصی برای تحلیل مغزی : لیستی از تست های تشخیصی در منابع مختلف ذکر شده که در تشخیص آتروفی مغزی استفاده می شود شامل : 
•     سی تی اسکن 
•     MRI اسکن 
•     PET اسکن 
•     فوتون گسیل توموگرافی کامپیوتری (SPECT)

تروفی مغز ،کاهش حافظه  وادراک درافراد دیابتی

 تحقیقات جدید نشان می دهد که کاهش عملکرد شناختی درمیان افراد مبتلا به دیابت نوع 2 احتمالاً به دلیل  آتروفی یا کوچک شدن مغز است که مانند الگوهایی است که درمراحل اولیه ی بیماری آلزایمر  مشاهده می شود.

 دکتر Moranو Srikanthاز دانشگاه Monashاولین تحقیق بزرگ دراین زمینه  را برای مقایسه ی اسکن های مغزی وعملکرد شناختی افراد مبتلا به دیابت نوع 2 با افراد غیر دیابتی  انجام دادند. آنها دریافتند که آتروفی مغزی بیش از جراحت های عروقی مغزی به عنوان  دلیل احتمالی اختلال شناختی دردیابت نوع 2 مطرح می باشد.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که بیش از 347 میلیون نفر در سراسر دنیا به دیابت مبتلا هستند که تقریباً 90 درصد از این افراد به دیابت نوع 2 مبتلا می باشند.

دکتر Srikanthمی گوید: یافته های این تحقیق اشاراتی برای جمعیت رو به  پیر شدن استرالیا دارد  دیابت نوع 2 و فراموشی هر دو اختلالات شایعی هستند که جمعیت مسن جامعه را تحت تأثیر  قرار داده اند ودراین تحقیق نشان داده شد که یک ارتباط مکانیکی بین آنها وجود دارد.

در حقیقت ، آتروفی کلی مغز کلید ایجاد کاهش عملکرد شناختی در بیماران دیابتی است و چنین آتروفی درمیان افراد مبتلا به فراموشی بطور شایعی مشاهده می شود.

تا سال 2031 تنها در استرالیا تعداد افراد مبتلا به دیابت به 3.3میلیون نفر خواهد رسید. میزان دمانس یا فراموشی در میان این جمعیت بطور فزاینده ای درصورت کاهش عملکرد شناختی  در تعداد زیادی از افراد مبتلا به دیابت افزایش خواهد یافت .این تحقیق بر اساس مطالعات انجام شده و نتایجی که نشاندهنده ی افزایش خطر فراموشی  در آینده درمیان افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بود، صورت گرفت. اما هنوز مشخص نیست که دیابت  نوع 2 علت بروز اختلال شناختی است و اگر چنین باشد چه مکانیسمی درآن دخیل است. محققین به بررسی و مقایسه ی اسکن های تصویر برداری بروش رزنانس مغناطیسی (MRI)از مغز  بیش از 700 فرد مبتلا به دیابت و غیر دیابتی پرداختند.

در افراد دیابتی که نمرات آزمونهای شناختی خاص برای آنها رضایت بخش نبود ، نواحی خاصی از مغز بیشتر کوچک شده بود که به نظر می رسد این موضوع تفاوت درعملکرد شناختی را موجب می شود. علاوه بر این محققین دریافتند که شرکت کنندگانی که به دیابت مبتلا هستند دارای تعداد بیشتری سکته دراسکن های MRIبودند، البته این مسئله توضیحی برای تفاوتهای  شناختی بین دو گروه محسوب نمی شود.

یافته های این تحقیق درمجله ی  Care‌Diabetesمنتشر گردید. این یافته ها محققین  را برای شناسایی علت بروز آتروفی مغزی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 راهنمایی می کند. دانشمندان امیدوارند بتوانند از چنین آتروفی هایی پیشگیری کرده یا آنها را کند کنند.

منبع:sciencedaily.com/releases/2013/09/130912093807.htm

بر اساس نتایج یک مطالعه ی جدید نشان داده شد که فشار خون دیاستولی پایین در بیماران عروقی می تواند موجب آتروفی مغزی گردد، در حالی که کاهش کلی فشار خون ( فشار خون سیستولی و دیاستولی) در بیمارانی که فشارخون بالایی داشتند با آتروفی کمتری همراه بود. یافته های حاصل از این مطالعه نشان داد که فشار خون بالا و پایین- هر دو- می تواند در اتیولوژی آتروفی مغزی دخیل باشند. فشار خون بالا در دوران میانسالی در مقایسه به دوران سالمندی با آتروفی مغزی بیشتری همراه است، در حالی که مطالعات در افراد سالمند بین کاهش فشار خون و آتروفی مغزی بیشتر نیز همبستگی نشان دادند. با وجود این مدارک در این زمینه محدود است، و هنوز ارتباط بین فشار خون و آتروفی مغزی در بیماران عروقی روشن نیست. دکتر هاداسا و همکارانش در دانشگاه پزشکی اوترِچ نیوزلند به منظور ارزیابی ارتباط بین فشار خون پایه و تغییر در فشار خون و گسترش آتروفی مغزی، 663 بیمار (میانگین سنی 57 سال؛ 81 درصد مرد) را مورد بررسی قرار دادند. آزمودنی ها در این مطالعه به بیماری عروق کرونری، عروق مغزی، عروق محیطی یا بیماری نارسایی عروق آئورت شکمی مبتلا بودند. بر اساس یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل های آماری نشان داده شد، بیماران با فشار خون دیاستولی پایین یا فشار خون میانگین پایین با گسترش آتروفی بیشتری در ناحیه ی زیر قشری ( ناحیه ای در زیر قشر مغز) دارند. در بیماران با فشار خون بالا ( فشار خون دیاستولی، فشار خون میانگین و یا فشارخون سیستولی) نیز میزان آتروفی مغزی بیشتر از بیمارانی است که فشار خون کمتری دارند. بنابراین کاهش فشار خون در بیمارانی که به پرفشاری خون مبتلا هستند می تواند برای پیشگیری از بروز آتروفی مغزی مفید باشد، با وجود این کاهش فشار خون در بیمارانی که معمولاً فشار خون کمی دارند نیز به نظر مهم است به دلیل این که می تواند با آتروفی مغزی همراه باشد. منبع: Hadassa M. Jochemsen et al. Blood Pressure and Progression of Brain

AtrophyThe SMART-MR StudyBlood Pressure and Progression of Brain Atrophy. JAMA Neurology, 2013.